بهای تمام شده چیست؟
بهای تمام شده چیست؟
بهای تمام شده یکی از اصول حسابداری است و برای هر کسب و کاری مورد نیاز است. بهای تمام شده کالا یکی از شاخه‌های حسابداری است ( که با نام حسابداری صنعتی نیز شناخته می‌شود) و ابزار مهمی را در اختیار مدیران قرار می‌دهد تا با آن هزینه‌های مربوط به ساخت کالاها را محاسبه کنند. این اصل به این صورت است که تاریخی که تمام رویدادهای مالی به بهای تمام شده اتفاق می‌افتد را ثبت می‌کند و این عملیات در صورت‌های مالی اثر می‌گذارد.
امروزه با رشد فناوری و استفاده از ابزارهای نوین، کسب و کارهای متنوعی در دنیا پدید آمده‌اند و یکی از مهم‌ترین اهداف هر کسب و کار و هر اقتصاد خرد و کلانی، فروش محصول یا خدمات و به دنبال آن کسب سود و درآمد است. اکثر کارشناسان هم عقیده هستند که “انگیزه سود” مهم‌ترین و قدرتمندترین محرک در امور کسب و کارها شمارده می‌شود. بنابراین توانایی و امکان محاسبه هزینه‌های تولید کالا یا ارائه خدمات یکی از مهم‌ترین اهداف سازمان‌ها می‌باشد و واضح است که این موضوع جایگاه ویژه‌ای در سیاست گذاری هر شرکت و سازمانی دارد؛ زیرا با محاسبه بهای تمام شده و تحلیل آن می‌توان علاوه بر مدیریت صحیح هزینه‌ها و برنامه ریزی منسجم برای آینده سازمان، به سهام‌داران پاسخ‌های دلگرم کننده‌ای ارائه نمود.
تعریف بهای تمام شده
به طور خلاصه می‌توان گفت بهای تمام شده کالای فروش رفته، همان هزینه‌های مستقیم مربوط به تولید کالاهای فروش رفته یک شرکت است. بهای تمام شده کالای فروش رفته شامل دو دسته‌ی “هزینه مواد مصرفی در تولید کالا” و “هزینه‌های مستقیم نیروی کار مورد استفاده در تولید” می‌شود و می‌توان گفت مفهوم بهای تمام شده کالا همان هزینه ایجاد محصولات است که توسط یک شرکت به فروش می‌رود. برای مثال بهای تمام شده کالای فروش رفته برای یک سازنده لوازم خانگی می‌تواند شامل هزینه‌های مواد اولیه قطعات و نیروی کار باشد. باید اشاره کرد که هزینه بازاریابی، تبلیغات، هزینه ارسال لوازم خانگی ساخته شده به نمایندگان فروش و هزینه نیروی لازم برای فروش این لوازم در محاسبه بهای تمام شده منظور نمی‌گردد.
امروزه با توجه به تنوع کسب و کارها، هزینه‌های دقیقی که در محاسبه بهای تمام شده کالای فروش رفته دخیل بوده، متفاوت است. بهای تمام شده کالا هنگام فروش کالای ساخته شده، از حساب موجودی کالای ساخته شده به حساب قیمت تمام شده کالای فروش رفته منتقل می‌شود تا در پایان دوره به خلاصه حساب سود و زیان انتقال یابد.
ضرورت و مزایای استفاده از حسابداری بهای تمام شده
حسابداری بهای تمام شده، باعث می‌شود در درجه اول مدیران کنترل خود را بر روی هزینه‌های تولیدی مانند خرید مواد اولیه، دستمزد پرسنل و هزینه استفاده از ماشین آلات اعمال نمایند و با نشان دادن مدیریت قدرتمند خود باعث کاهش هزینه‌های سازمانی، افزایش بهره‌وری و ارتقاء سطح انگیزه پرسنل شوند. در سوی دیگر چنانچه مدیران گزارش‌های دقیق و ارزیابی شده‌ای نداشته باشند در تصمیم گیری‌های مالی و مدیریتی به مشکلات فراوانی روبرو خواهند شد.
مراحل حسابداری بهای تمام شده
به طور دقیق به‌دست‌آوردن بهای تمام شده هر واحد محصول و محاسبه دقیق سود و مشخص کردن هزینه یابی را حسابداری صنعتی می‌گویند. هزینه یابی خود عبارت است از طبقه بندی و تسهیم صحیح هزینه‌ها به منظور تعیین قیمت تمام شده محصولات و خدمات. بدیهی است چنانچه این طبقه بندی‌ها به درستی انجام نشود، پروسه بررسی علل ایجاد هزینه‌ها و تصمیم گیری در خصوص لزوم مصرف و نحوه صرفه جویی در آن دچار مشکل می‌شود.
مدیران هوشمند به هزینه یابی در حسابداری صنعتی بهای بسیاری می‌دهند زیرا این شیوه اطلاعات مفید و موثری را در اختیار آنان و تیمشان قرار می‌دهد که می‌توانند از آن در مراحل مختلفی همچون مذاکرات آگاهانه، شرکت در مناقصات و مزایده‌ها، تخصیص ظرفیت‌های تولید به محصولات سودآور و … استفاده کنند. با این حال هزینه‌یابی در حسابداری بهای تمام شده تنها محدود به موارد گفته شده نیست و شامل موارد زیر نیز می‌باشد:
- تعیین بهای تمام شده ساخت یک محصول
- تعیین بهای تمام شده ارائه یک خدمت
- تعیین روش مدیریت هزینه‌ها
روش محاسبه قیمت تمام شده
با توجه به اینکه در ساخت یک محصول از ترکیب محصولات و فناوری‌های متفاوتی استفاده می‌شود، سیستم هزینه یابی در واحدهای تولیدی و خدماتی باهم متفاوت است و در تعیین قیمت تمام شده باید پنج عامل مختلف را در نظر داشت:
- هزینه‌های ثابت
اقلامی که در تمام سطوح فعالیت ثابت می‌مانند و براثر تغییر سطح فعالیت یا تولید تغییر نمی‌کنند. این اقلام شامل تمامی اقلامی هستند که مربوط به امر تولید هستند. اقلام ثابت بهای تمام به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند:
اقلام ثابت تعهد شده که غیر قبل حذف هستند و به کل تسهیلات تولیدی مربوط می‌شوند.
اقلام ثابت اختیاری که بنا بر نظر مدیریت و بر حسب ضرورت قابل تغییر و حذف می‌باشد.
- هزینه‌های متغییر
بعضی از هزینه‌ها جدا از اینکه ممکن است با محصولات یا سایر سفارشات و مراحل مختلف تولید ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم داشته باشند تقریباً به تناسب حجم تولید تغییر می‌کنند و این به این معناست که اقلامی که به طور مستقیم و به تناسب تغییر سطوح فعالیت، افزایش یا کاهش پیدا می‌کنند در هزینه‌های متغیر تأثیرگذار خواهند بود. برای مثال مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، سربار ساخت، هزینه‌های توزیع و فروش و هزینه‌های اداری و تشکیلاتی نمونه‌ای از این هزینه‌ها هستند.
- هزینه‌های مختلط
برخی از اقلام دارای ویژگی اقلام مختلط هستند و بسته به تصمیم مدیران اقلام مختلط به اجزای ثابت و متغیر تقسیم می‌شوند برای مثال مخارج برق، آب و سوخت جزو این موارد است.
- هزینه‌های نیمه متغیر
این هزینه‌ها عبارت‌اند از هزینه‌هایی که قسمتی از آن ثابت و قسمتی از آن متغیر است و شامل اقلامی که بر اثر افزایش سطح فعالیت با نسبت نزولی در هزینه‌های یک واحد اضافه می‌شوند و اقلامی که بر اثر افزایش سطح فعالیت با نسبت صعودی اضافه می‌گردند، می‌شود.
- هزینه‌های ثابت
هزینه‌هایی هستند که با افزایش سطح فعالیت، به صورت پلکانی و متناوب اضافه می‌شوند. برای مثال افزایش تعداد دانشجویان در یک دانشگاه مستلزم ایجاد ساختمان‌ها و کلاس‌های جدید و نیز افزایش هزینه‌های استهلاک و سایر هزینه‌های ثابت برای دانشگاه خواهد شد.
عوامل کالا یا خدمات، شامل هزینه‌هایی است که به طور مستقیم یا غیر مستقیم برای ساخت یک محصول به مصرف می‌رسند. این هزینه‌ها می‌توانند شامل مواد اولیه، دستمزد و سربار تولید باشد. برخی از فرمول‌های مورد نیاز برای محاسبه بهای تمام شده کالا به شرح زیر هستند:
خرید خالص = خرید طی دوره + اضافات خرید – (برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید + کسورات خرید)
موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
فرمول بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی کالای آماده برای فروش – موجودی کالای پایان دوره
موجودی کالای پایان دوره = موجودی کالای تعداد در انبارها که قابل شمارش هستند * بهای هر کالا
فرمول محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده = بهای تمام شده کالای در جریان ساخت طی دوره – موجودی کالای در جریان ساخت پایان دوره
همچنین میتونید با کلید بر روی لینک زیر مشخصات نرم افزار حسابداری پرنس را مطالعه نمایید .
